De gelijkenissen van de Here Jezus zijn bekend en geliefd bij de mensen: mooie korte verhalen met een boodschap. De meeste kennen we wel, en we denken ze ook te begrijpen. Toch valt dat tegen. Iemand heeft het eens uitgezocht: hij vond wel 70 (zeventig!) verschillende manieren waarop de gelijkenis van de verloren zoon wordt uitgelegd.
Een gelijkenis is vaak niet zo simpel als het op het eerste gezicht lijkt. Dat klopt ook: een gelijkenis is juist bedoeld als doordenker, iets om over te blijven nadenken. Denk niet te snel dat je het wel weet.
Hier volgen enkele tips die je kunnen helpen om een gelijkenis beter te begrijpen.
- Wat is de context (de situatie waarin de gelijkenis werd uitgesproken, de aanleiding enzovoort)? De gelijkenis is een soort antwoord daarop, maar meestal niet het verwachte antwoord.
Voorbeelden:- De gelijkenis van de zaaier en andere gelijkenissen in Matteüs 13 werden uitgesproken toen veel mensen Jezus volgden, maar zonder dat ze zich van harte tot Hem bekeerden.
- De gelijkenissen van het verloren schaap, de verloren penning en de verloren zoon in Lucas 15 waren een reactie op de ergernis van de Farizeeën, toen ze zagen dat tollenaars en zondaars bij Jezus welkom waren.
- Probeer het verhaal goed te begrijpen. Wat gebeurt er precies? Hoe past het in de cultuur van toen? Waar botst het? Vaak geeft een studiebijbel wel wat aanwijzingen.
Voorbeelden:- Welke koopman zet al zijn kaarten op één enkele parel (Matteüs 13:45-46)?
- Dat de verloren zoon varkensvoer wil eten, geeft niet alleen aan dat hij echt honger heeft, maar ook dat hij nu onrein is: varkens waren verfoeilijk voor vrome Joden.
- In veel gelijkenissen zit iets heel ongewoons. Dat is dan een signaal dat je er extra over moet nadenken. Probeer er dan dus achter te komen wat daarvan de bedoeling kan zijn.
Een paar voorbeelden:- Het is niet gewoon dat een herder een hele kudde in de wildernis achterlaat om één schaap te zoeken. Grote kans dat hij bij terugkeer meerdere schapen kwijt is (Matteüs 18:12-14; Lucas 15:4).
- Het is niet gewoon dat er urenlang, zelfs tot middernacht, op een bruidegom moet worden gewacht (Matteüs 25:6).
- Een honderdvoudige opbrengst bij graan is abnormaal veel (Matteüs 13:8).
- Let ook op het slot van de gelijkenis. Vaak staat daar het punt waar het vooral om draait. Bijvoorbeeld Matteüs 13:9; 25:13; 25:30.
- Probeer niet alle details uit het verhaal uit te leggen om er een boodschap aan vast te knopen. Als je dat doet, wordt het al gauw speculatie.
Aan de andere kant: de evangeliën zijn vaak zuinig met woorden. Dus, als iets verteld wordt, betekent het vaak ook wel iets. Maar wat?
Een voorbeeld waar Jezus zelf veel details uitlegt: Matteüs 13:37-43 (over de gelijkenis van het goede zaad en het onkruid). - Ga er in elk geval geen nieuwe details bij verzinnen. De gelijkenis van de verloren zoon wordt door sommigen aangeduid als: de gelijkenis van de wachtende vader. Maar in de gelijkenis staat nergens dat de vader wachtte of op de uitkijk stond.
Aanvulling bij de gelijkenis van de verloren zoon:
Een gedicht van Geerten Gossaert. In zekere zin een tegenhanger van de gelijkenis. Dit gedicht gaat over een jonge edelman en zijn moeder.
DE MOEDER
Hij sprak en zeide,
In ’t zael zich wendend: (zael = zadel)
Vaarwel, o moeder,
Nooit keer ik weer.
En door de lanen
Zag zij hem gaan en
Sprak geen vervloeking, maar weende zeer.
Sprak geen vervloeking…
Doch, bijna blijde,
Beval den maegden:
Laat immermeer
De zetels staan en
De lampen aan en
De poort geopend, de slotbrug neer.
En toen, na jaren,
Melaatsch, een zwerver
Ter poorte klaagde:
Uw zóon keert weer…
Zag zij hem aan en
Vond geene tranen,
Voor zoveel vréugde geen tranen meer.
Zie de moeder als beeld van de kerk. Hoe staat zij hier tegenover haar verloren zoon? Wat voor boodschap zou de dichter aan de kerk willen meegeven?