Wat is een richter eigenlijk? We denken al snel aan het woord ‘rechter’ (zo vertaalt de NBV het), iemand die rechtspreekt. Maar de richters in de Bijbel deden vooral andere dingen. Eigenlijk wordt alleen van Debora gezegd, dat ze rechtspreekt.
Het woord dat in het Hebreeuws wordt gebruikt voor ‘richter’(sjofeet) betekent vooral zoiets als: iemand die orde aanbrengt in de maatschappij. Dat kan op allerlei manieren: door regeren, bevrijden van onderdrukkers, en ook door rechtspreken. Al die betekenissen komen ook voor in de Bijbel. In het Bijbelboek Richteren ligt de nadruk vooral op het bevrijden en verlossen. Maar ook Samuël kan dan een ‘richter’ heten: hij bracht orde in de maatschappij door het volk weer te leren God te dienen en naar zijn wetten te leven.
Hadden de makers van de Nederlandse Bijbel dan niet beter een ander woord kunnen kiezen? Die naam Richteren is al gekozen in de Middeleeuwen, toen de eerste Bijbelvertalingen werden gemaakt. In die tijd betekende ‘richten’ nog veel meer dan alleen rechtspreken; het woord werd ook gebruikt voor regenten en bestuurders. Pas geleidelijk aan is de betekenis beperkt geworden tot wat het tegenwoordig is.
Een andere naam voor dit Bijbelboek lijkt wel gewenst. Zoiets als ‘Bevrijders’, misschien? Maar namen van Bijbelboeken veranderen is heel moeilijke. Het is gemakkelijker een mammoettanker opzij te duwen.
(JPCV)